Göbeklitepe Gezisi

6 Haziran 2019

Dünyanın İlk Anıtsal Yapısı: Göbeklitepe

Tarihin en eski anıtsal yapısının Türkiye’nin güneydoğusunda Şanlıurfa’da olduğunu öğrendiğimden beri orayı görmeyi hayal ettim. Göbeklitepe’yi görmek için yola çıktığımda aklımdaki sorular birbiri ile yarışıyordu. Mısır Piramitlerinden bile 7500 yıl daha eski bir yapıyı görecek olmak ise inanılmaz bir merak ve heyecan yaratıyordu.

Uzun bir yolculuğun sonunda Göbeklitepe’ye vardık. Bölgenin en tepe noktasında bir yerde inşa edilmişti. Uzun, tahta bir yoldan yürüdük, kazı alanına ulaştık.

Alandaki en belirgin şey devasa dikilitaşlar. Dikilitaşları gördüğümde aklıma ilk gelen bunları nasıl yaptıkları oldu. Sonuçta 12000 yıl önce bu bölgede yaşamış avcı-toplayıcı gruplar tarafından yapıldığını biliyordum. İlginç olan ise tekerleğin bulunmadığı, basit taş aletler dışında aletlerin olmadığı bir dönemde bu taşların nasıl taşındığı ve nasıl yapıldığıydı. 

Dikilitaşları incelemeye başladığımda belirgin bir biçimde insan biçimli yapıldıkları dikkatimi çekti. Üzerlerinde el ve kol tasvirleri var çünkü. Buranın yapılış amacı dikilitaşların üzerine oyulmuş çarpıcı figürlerde saklı bence. Gizeminin çözülmesi ise zaman alacak gibi görünüyor. Dikilitaşlara boğa, yılan, tilki, yaban ördekleri ve turna gibi hayvan tasvirleri yapılmış. Birer muhafız gibi resmedilmiş hayvanlar. Yapılan tasvirlerinin buraya gelen farklı kabilelerin sembolü olduğunu düşünülüyor.

Göbeklitepe’nin dini amaçlı, tapınak olarak kullanıldığı, tanrılara adaklar adanan bir yer olarak kullanıldığı düşünülüyor. Tanrılara daha yakın olmak için bölgenin en yüksek yerini seçmişler. Ne için toplandıkları konusu ise henüz net değil.

Belirli dönemlerde burada toplanmışlar. İnsanların bir araya gelip şölenler yaptığı düşünülüyor. Kalabalık partiler her zaman eğlencelidir. O dönem insanlar da bunu keşfetmiş olmalı.
Peki bir araya gelip sadece eğlenmişler mi? Pek zannetmiyorum. Avcı-toplayıcı gruplar bilgi ve ürün değiş tokuşu yapmak amacıyla bu alanda toplanmış olabilir. Yine evlilik bağları kurmak amacıyla bir araya gelmiş olabilirler.

Tarihin akışı hakkında bildiğimiz her şeyi altüst etti Göbeklitepe. Burası bulunmadan önce, insanların tarımı öğrenerek yerleşik hayata geçtiği daha sonra anıtsal yapılar yaptığı düşünülüyordu. Bu fikir buluntular sonrası değişti. Tarımın ilk burada yapıldığı düşünülüyor. Bunu kazılardan çıkarılan büyük kaplardaki buğday kalıntılarından anlıyoruz. Kalabalık grupların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla insanlar tarım yapmaya başlamışlar.

Geziyi bitirdiğimde hala cevap alamadığım birçok soru vardı kafamda. Tarihin akışını değiştirmiş bu alan bize 12000 yıl önce ilk insanın basit bir yaşamla yetinmediği gösteriyor. İlk insanlar düşündüğümüzden de zekiymiş. Kalıntılar toplumsal bir düzene ve teknolojiye sahip olduklarını kanıtlıyor.